Ongeveer 85 medewerkers in alle functies (zorg, facilitair en welzijn) werken op de somatische afdeling Noorderwaert in Sliedrecht. Ze kwamen uit een lastige tijd qua aansturing met veel wisselingen in de leiding. Open en eerlijk zijn binnen het team was lastig geworden. Fred Delfgaauw, theatermaker en Joep Koch, Planetree veteraan, bleken dé manier in huis te hebben om de teams zelf dit gedrag te laten inzien en zelf actief om te gaan buigen. De mensgerichtheid is in alle opzichten structureel verbeterd. Men gaat vooral beter met elkaar om, er wordt minder geroddeld en gezeurd. De teams hebben een hoger zelfbewustzijn ontwikkeld en een methode tot “zelfreinigend vermogen” is geintroduceerd.’ Dat betekent op tijd signaleren en met elkaar in actie komen als het mis dreigt te gaan. De teams zijn volwassen geworden. 

Maar hoe blijft zo`n traject en de uitkomst geborgd in ieders doen en laten?  Daar zorgde  Fred Delfgaauw voor; hij zorgde voor een andere blik en invalshoek. In het eerste verkennende gesprek is al direct door Fred aangegeven dat hij uit alles wat hij zou horen, voelen en meemaken een theatervoorstelling wilde maken. Dit werd een duidelijke meerwaarde voor het hele traject. Het stimuleerde medewerkers om mee te doen en zich meer dan gewoonlijk over te geven aan het coachingstraject.  

 De externe trajectbegeleiders Fred en Joep boden de teams eerst en vooral een veilige omgeving en prettige sfeer. En een traject dat niet uit een boekje kwam, maar van onderaf groeide tot wat het werd. Op geleide van ervaringen van bewoners, familie, vrijwilligers en medewerkers. Ze organiseerden verschillende sessies, afwisselend met grotere groepen, met de eigen teams en individueel. 

Medewerkers kregen meer inzicht in hoe ze zelf en hoe hun collega’s in hun werk staan. Hun bewustzijn van wat ze doen, waarom en op welke manier is toegenomen. Elkaar aanspreken gaat daardoor gemakkelijker. Zo leveren ze samen betere mensgerichte zorg aan de bewoner én zorgen ze beter voor elkaar. Er is minder ‘gedoe’ en meer wederzijds begrip. Inzicht in elkaar beweegredenen, bertrokkenheid en drijfveren. Iedereen had persoonlijk nog de drive om mensgericht te werken maar dreigde dat in het collectief juist te laten varen. 

Fred Delfgauw  heeft zijn betrokkenheid,  zijn observaties en belevenissen met en via verhalen van bewoners  en medewerkers getransformeerd tot een Theater productie “Broos” .

Binnen een pilot hebben we de eerste stappen gezet om beeldzorg in te zetten middels een digitaal team. De uitbraak van Corona heeft duidelijk gemaakt dat beeldzorg een belangrijke pijler is om doelmatig zorg te blijven verlenen en dat cliënten erg tevreden zijn over de huidige inzet. De lessons learned van deze pilot geven veel stof voor doorontwikkeling en ambitieuze opschaling. Ze hebben betrekking op de verschillende toepassingsmogelijkheden van beeldzorg alsook de processen die ingericht moeten worden voor opschaling. Als eerste stap worden de verschillende beeldzorgdiensten en processen beschreven. Daarna wordt er binnen de 28 wijkteams van Rivas gefaseerd geïnventariseerd welke cliënten in aanmerking komen. Op basis van de pilot is er veel animo en uit analyse van één team bleek inzet bij ruim voldoende cliënten mogelijk voor de huidige opschalingsdoelstelling. Verder worden op basis van deze inventarisatie ook werkinstructies en verantwoordelijkheden van alle stakeholders (verpleegkundigen, mantelzorgers, digitaal team) vastgelegd. Alle betrokkenen worden op basis van behoefte getraind. Daarna worden de beoogde cliënten en mantelzorgers aangesloten en worden de effecten van deze inzet gemeten. In het plan is veel aandacht voor implementatie, communicatie en betrekken van alle medewerkers. In de laatste fase worden de ervaringen verzameld en gedeeld via een Forum en via het platform van ZonMW.  

Veerkracht is van belang voor alle geüniformeerde beroepen. Als de grootste druk wegvalt, krijgen mensen last van klachten. Met de ondersteuningsteams kan niet iedereen bereikt worden. Daarom heeft het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) een app ontwikkeld, als mentale thermometer. Zo kan je bij jezelf stilstaan en wordt zelfzorg mogelijk.  

In deze app kunnen zorgmedewerkers vragenlijsten invullen waarmee ze periodiek inzicht krijgen in hun energieniveau. Zo komen hun stressfactoren en/of -oorzaken aan het licht. De app geeft vervolgens tips om de veerkracht te verbeteren en stress te verminderen. Daarnaast biedt de app toegang tot de zelfhulpmodules van Mirro. Dit zijn online trainingen over ruim 20 stressgerelateerde onderwerpen. Heeft iemand bijvoorbeeld stress door geldzorgen en ligt uitval op de loer? Dan kan de zelfhulpmodule ‘Geldzorgen’ uit de Stress Buddy App hulp bieden.  

Een communicatiecampagne rond mentale veerkracht heeft bijgedragen aan het bespreekbaar maken van stress en de mogelijkheden voor ondersteuning. 

De ontwikkelaar van het ‘bordspel Niet aangeboren hersenletsel’ is een student van de ZPO-opleiding (Zeeuwse Praktijkroute Ouderenzorg) die bij WVO Zorg stageliep op de leerafdeling. Ondertussen is zij afgestudeerd en werkzaam bij deze organisatie. 

Naar aanleiding van het afstudeerproject is een bordspel ontwikkeld waarbij de deelnemers spelenderwijs theorie, vragen en casussen aangeboden krijgen over Niet aangeboren hersenletsel. Er zijn kaartjes met van tevoren opgestelde casussen, maar de deelnemers mogen ook een eigen casus inbrengen. Elke deelnemer komt aan de beurt bij het bespreken van de casussen, waardoor verschillende gezichtspunten en invalshoeken aan bod komen over de zorg en benadering bij deze cliënt. Gezamenlijk wordt afgewogen hoeveel punten worden toegekend aan de antwoorden.  

De presentatie is in eerste instantie gegeven voor de studenten van de leerafdeling en verschillende docenten en aansluitend werd het spel gespeeld. Dit viel in goede aarde. De gewenste intervisie ontstond en leerlingen gaven aan dat het erg leerzaam was geweest. Ze zeiden meer inzicht te hebben gekregen en de cliëntsituatie veel beter te begrijpen.   

Andere praktijkopleiders van WVO Zorg benaderden vervolgens de student, omdat zij hoorden dat de presentatie met het spel kwalitatief goed in elkaar zat. Zij wilden het breder toe gaan passen binnen WVO Zorg, zodat leerlingen en zorgmedewerkers hiervan zouden gaan leren en met elkaar in gesprek zouden gaan. Vooral op de somatische afdelingen komen zorgverleners dagelijks in aanraking met cliënten met NAH. Het bezitten van voldoende kennis en inzicht en intervisie rondom bestaande casussen is van groot belang om tot echte mensgerichte zorg te komen.  

Daarnaast is de mogelijkheid besproken dit ook aan te bieden aan naasten van de persoon met NAH. De ervaring leert dat er veel onbegrip en onzekerheid kan zijn bij naasten, bijvoorbeeld bij gedragsveranderingen. Door de presentatie te horen en het spel te spelen, krijgen naasten enerzijds meer kennis en inzicht in de situatie van hun naaste met NAH en kunnen zij anderzijds ook hun eigen ervaringen en kennis delen. Het spel kan in verschillende groepssamenstellingen worden gespeeld, bijvoorbeeld door naasten van meerdere cliënten, of meerdere naasten van 1 cliënt of naasten met zorgmedewerkers van een bepaalde afdeling. Mogelijk kunnen ook cliënten zelf hierbij betrokken worden.  

VIO leert zorgverleners via video-opnames en feedback beter om te gaan met onbegrepen gedrag. VIO is al langer aanwezig binnen WVO Zorg, maar is het afgelopen half jaar stevig verankerd in de STIP-methodiek. De interventie wordt goed geïmplementeerd en geborgd binnen de organisatie. VIO maakt nu expliciet onderdeel uit van de STIP methode, de stapsgewijze integrale aanpak van probleemgedrag. De aanleiding voor de ontwikkeling van de STIP methode was de behoefte en wens om medewerkers handvatten te bieden om op een niet-medicamenteuze stapsgewijze manier te leren omgaan met onbegrepen gedrag. VIO richt zich binnen de STIP methode specifiek op het effect van de benadering van de medewerker op de bewoner. Het helpt medewerkers anders te leren kijken en anders te leren doen.  

De VIO-begeleider wordt opgeleid door expertisecentrum VIO de Wever in Tilburg en gaat daarna aan de slag binnen de eigen organisatie. Vaak is de functie van VIO-begeleider een neventaak, maar WVO Zorg onderscheidt zich hierin. De VIO-begeleider heeft geen andere taken, maar kan zich volledig op deze functie richten. Hierdoor heeft zij het afgelopen half jaar de tijd en gelegenheid gehad om VIO goed neer te zetten binnen de organisatie. Ze heeft bijvoorbeeld een beleidsvisie ontwikkeld en een nieuwe procedure. Ook heeft ze een informatiekaartje laten ontwikkelen voor zorgmedewerkers (zie bijlage) en draagt ze VIO intern en extern uit, door bijvoorbeeld zichtbaar te zijn op de website en op het intranet en door het geven van presentaties.   

Op dit moment werkt er binnen WVO Zorg één VIO gecertificeerde medewerker, maar er wordt hard gewerkt aan de uitbreiding van het VIO team. Momenteel wordt VIO intramuraal ingezet, maar uitbreiding naar de thuiszorg, dagbesteding en andere woonvormen wordt in de toekomstplannen meegenomen. 

Uit onderzoek blijkt dat de werkruimte veel invloed heeft op het creatieve potentieel van zowel teams als medewerkers en vanuit die gedachte heeft Sevagram ervoor gekozen om een Innovatielab te realiseren. Een innovatieve ruimte die creativiteit, maar ook toevallige ontmoetingen en co creatie stimuleert. Het Innovatielab heeft verschillende ruimtes; daarbij kun je denken aan een bewonerskamer, een zorgpost, een virtual reality-kamer en een aantal hybride werkruimtes. Al deze ruimtes zijn voorzien van de juiste middelen om creatieve en innovatie workshops en bijeenkomsten te faciliteren. Verder worden ze ook gebruikt om nieuwe innovaties in de praktijk te toetsen en te testen voordat we daadwerkelijk naar de locaties gaan en bij medewerkers en bij cliënten komen. Zo kunnen we nieuwe technologieën uittesten voordat we mensen moeten lastigvallen met hetgeen dat nog niet loopt zoals we willen. Als wij teams en medewerkers willen die op een slimme manier creatieve en buitengewone dingen doen moeten we ze ook een ruimte bieden die ze daartoe in staat stelt. Dat is ons Innovatielab.