Zorgvisie: Mensgerichte zorg kan niet zonder zorg voor zorgverleners

Artikel in Zorgvisie 15 augustus 2019 lees hier online

In de Nederlandse zorg is nog een wereld te winnen als het gaat over mensgericht werken, stelt Marita Bossers, directeur van Planetree Nederland. Mensgericht werken vraagt volgens Bossers om een cliëntgerichte organisatiestructuur met aandacht voor medewerkers.  

Planetree , een internationale non-profitorganisatie die zich sinds 2006 inzet voor mensgerichte zorg, heeft een duidelijke visie op leiderschap. Bossers verwoordt het als volgt: ‘Binnen een mensgerichte organisatie is het belangrijk dat een leidinggevende kan fungeren als een hefboom voor verandering. Daarvoor is coachend leiderschap een pre’. Bij coachend leiderschap worden medewerkers gestimuleerd en geholpen het eigenaarschap van hun werk te goed in te vullen en worden ze aangemoedigd te leren en zich verder te ontwikkelen. Dat vergroot hun betrokkenheid bij beslissingen en het dagelijkse werk dat zij uitvoeren, zo stelt Planetree. ‘Daarin is het essentieel voor de leidinggevende om in goed contact te staan met de werkvloer. Hoe weet je waar je mensen op de werkvloer mee worstelen en wat doe je vervolgens met die informatie? Dat contact moet meer zijn dan een formaliteit. Ik denk dat zelfsturing in organisaties grotendeels mislukt waar leidinggevenden geen coachende vaardigheden hebben’.

Bewust bekwaam handelen

In goed contact met de werkvloer kunnen leidinggevenden en hun zorgorganisaties meer betekenis geven aan het werk wat uitgevoerd wordt. Bossers: ’Het mag echt over het vak gaan. Heb het met je personeel over hoe zij hun vak beter kunnen uitoefenen. Hoe zij bewust bekwaam beter kunnen worden. Waar lopen ze tegen aan? Bouw voort op de gezamenlijke intrinsieke drive waarom ze dit werk doen, namelijk de best mogelijke zorg aan de cliënt leveren. ’Mensgericht werken vraagt volgens Bossers dan ook niet alleen om een open en betrouwbare relatie tussen cliënt, naasten en zorgverlener, maar ook om een cliëntgerichte organisatiestructuur met betrokken medewerkers. Om die actieve betrokkenheid te bevorderen en om verbeteringen in de organisatie echt te stimuleren, is volgens Planetree begrip en support nodig tussen leiding en werkvloer.

Geen robots

Bossers stelt dat werkgevers veel kunnen doen om nog meer oog te hebben voor wat er nu echt op de werkvloer speelt. Daar wordt de zorg geleverd, vindt het contact plaats met de cliënt en kan dus het verschil gemaakt worden. Als voorbeeld noemt ze hoe langer thuis wonen het werken in verpleeghuizen fundamenteel veranderd heeft. Dat vergt ander personeelsbeleid en zorg voor de medewerkers. Bestuur en management zijn zich daar niet altijd even bewust van. ‘De gemiddelde verpleegduur van cliënten is van drie jaar gedaald naar negen maanden. Dat betekent dat zorgverleners veel frequenter te maken hebben met de dood. Verpleegkundigen zijn vaak hard voor zichzelf en nemen vaak een houding aan van ‘dat hoort nu eenmaal bij het werk’. Het zijn echter geen robots. Het overlijden van cliënten heeft impact, zeker als het frequenter voorkomt. Zie het als een emmer die op een gegeven moment na de zoveelste druppel gaat overlopen.’ Emotionele steun en steun bij rouwverwerking zijn binnen de mensgerichte visie van Planetree sterk genesteld in het personeelsbeleid.

Meer dan een ambitie

Om een organisatie mensgericht te laten werken, is meer nodig dan alleen een ambitie, zo stelt de directeur van Planetree Nederland. ‘In de meeste gevallen zal de cultuur van een organisatie omgebogen moeten worden, zowel op managementniveau als op de werkvloer. Dat betekent ook iets voor HR. Bij het werven van personeel mag veel meer gekeken worden naar de attitude van sollicitanten, in plaats van alleen de technische vaardigheden. Ook al lopen veel organisaties aan tegen een arbeidstekort, adviseren we organisaties niet zomaar iedereen aan te nemen. We zien in ons netwerk dat wanneer mensgerichte zorgprincipes, zoals empathie en partnerschap, worden opgenomen in het werving- en selectieproces, organisaties echt grote stappen maken in hun mensgericht werken. Uit onderzoek en ervaring komt naar voren dat zowel de cliënt- als medewerkerstevredenheid hier hoger zijn,’ vertelt Bossers.

Goed voorbeeld

Een van de organisaties die werkt aan de hand van de Planetree visie, Sevagram, is concreet aan de slag gegaan met het veranderen van hun organisatiestructuur ten behoeve van mensgericht werken. Bossers: ‘Vroeger was er sprake van een ‘hoofdkantoor’, waar bestuur en managers zaten en waar het beleid werd gemaakt. Het hoofdkantoor is getransformeerd naar een service-center, dat naar de verschillende zorglocaties toe gaat om te peilen wat er op de werkvloer speelt en wat er nodig is. Ook de beleidsmakers zitten nu regelmatig op locaties. Daarmee hebben ze niet alleen veel beter contact met de werkvloer, maar komen ook in contact met de cliënten’. Voor het behalen van de  heeft de zorgorganisatie ook een nieuw HR-beleid ingevoerd, met een focus op het vergroten van de betrokkenheid van de medewerkers en bewust bekwaam maken van hun professionals.

Verbeterde certificering

Om zorgorganisaties te helpen groeien in mensgerichte zorg, is de Mensgerichte Zorg Certificering samengesteld door Planetree. Dit programma is onlangs vernieuwd, naar aanleiding van uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek (onder andere uitgevoerd door professoren van de universiteiten Harvard, Stamford en Yale) in de Verenigde Staten en Canada. De certificering is gebaseerd op vijf pijlers. Deze zogenoemde versnellers met bijbehorende criteria ondersteunen zorgorganisaties en hun werknemers bij het continue leren en verbeteren van hun prestaties. Bossers: ‘Op basis van feedback van mensen in het veld (zorgverleners, belangenbehartigers van cliënten en zorgdeskundigen) zijn de criteria van de certificering gefinetuned waardoor ze betekenis geven aan het dagelijkse werk en geen afvinklijst zijn.’